Zendergrutto sneuvelt in Malinees vissersdorp
’Gaast’, een van de vijftien grutto’s die dit voorjaar in Fryslân van een satellietzender werden voorzien, is gesneuveld in Mali. Na een vruchteloos broedseizoen in de Friese weiden, vloog de vogel al in juli naar het West-Afrikaanse Guinea-Bissau. Na een verblijf van ruim drie maanden vloog ze door naar de Binnendelta van de rivier de Niger, in Mali. Daar kwam ze in een visnet aan haar einde. Dat blijkt uit de peilingen die door de satelliet zijn doorgegeven, en uit een speurtocht in het veld, door medewerkers van Wetlands International.
Opsporingsactie De signalen van de GPS-zender van ‘Gaast’ vielen een week na aankomst bij een klein vissersdorpje in Mali stil. Het enige wat nog doorkwam waren signalen van de zogenoemde temperatuurlogger. Die gaven aan dat de vogel dood moest zijn. Met hulp van Wetlands International in Mali is zo gauw mogelijk een opsporingsactie op touw gezet. Dat was geen sinecure, want ‘Gaast’ was naar een vrijwel onbereikbare plek in de delta getrokken. Schipper Sine Konta, die de Delta als zijn broekzak kent, en Wetlands International-collega Mori Diallo slaagden erin op deze afgelegen plaats van bestemming te komen. Na aankomst kostte het hen nog een paar dagen om de zender – een fel geel bolletje, ter grootte van een klein ei, dat in de buikholte van de vogels werd geïmplanteerd – boven water te krijgen.
Eerst moest de nodige argwaan bij de mensen in het dorp overwonnen worden. De vissers deden in eerste instantie voorkomen of deze zender hun niks zei. Na geduldige uitleg van het hoe en waarom van het zenderonderzoek en de tussenkomst van de dorpsoudste met zijn raadgevers werd de satellietzender uiteindelijk opgespoord en overhandigd. Botte pech Uit enquêtes die onderzoekers rond de eeuwwisseling uitvoerden in de Binnendelta, was al gebleken dat er in deze omgeving veel vogels door gespecialiseerde vogelvangers met netten worden gevangen. In de zuidwesthoek van de Delta, het gebied waar ‘Gaast’ aan haar eind kwam, worden vogels vooral geschoten.
Maar de lokale visser die Mori en Sine de plek liet zien waar hij de grutto had gevonden, vertelde dat de vogel in zijn visfuik terecht was gekomen. Geen gerichte jacht dus, maar botte pech. De vissers uit dit dorp blijken niet systematisch op vogels te jagen. Alleen wanneer de visvangst onrendabel wordt, tegen het eind van het visseizoen, proberen ze wat vogels te vangen voor eigen consumptie. Rondje vliegen Het zal dus nooit duidelijk worden of ‘Gaast’ aan het zogenoemde 'loop migration' deed. Eén van de vragen die hopelijk door het zenderonderzoek wordt beantwoord is of grutto’s in een rondje trekken.
Het lijkt er op dat een deel van de grutto’s uit Fryslân via Spanje naar het zuiden vliegt, om aan het eind van de winter via een oostelijke route langs Mali en Italië weer naar het noorden te vliegen. Het onderzoek heeft al wel geleerd dat de grutto’s er een soepele strategie op na houden rond hun trek en overwintering. Zo maakte onder andere de grutto ‘Nijhuzum’ niet de tussenstop in de rijstvelden van Portugal die ‘Gaast’ wel maakte. Deze twee vogels verbleven vervolgens een tijd vlak bij elkaar in het kerngebied van overwinterende grutto’s in Guinea-Bissau. Van daaruit trokken ze onverwacht in totaal verschillende richtingen: ‘Gaast’ vloog oostwaarts naar Mali (1200 km), ‘Nijhuzum’ vloog een stukje terug naar de Senegalrivier (500 km) op de grens met MauritaniëMauretanië. Deze uiteenlopende routes werpen de vraag op of de rijstvelden in Guinee-Bissau dit jaar wellicht niet voldoende te bieden hebben voor de overwinterende vogels.
Op dit moment zijn nog 5 gruttozenders in de lucht. Als het een beetje meezit zullen die tot begin april signalen blijven doorgeven, net lang genoeg om informatie te geven over de trek terug richting Fryslan.